Een heldere uitleg maak je met een informatiepiramide

Twee weken geleden hadden we het over het scheermes van Ockam. Eenvoud en kortheid zijn de kenmerken van een geslaagde uitleg. Albert Einstein formuleerde dat zo:

“If you can’t explain it simply, you don’t understand it well enough.”

Ik hamer daarom altijd op het belang van eenvoud in een uitleg. Wat is de kern, de pit, de essentie? Die moet je kort kunnen samenvatten, anders is de uitleg niet goed.

Sommige dingen zijn gewoon moeilijk

Nu heb ik van een goede klant recent ook iets anders geleerd. Sommige dingen zijn gewoon moeilijk. Om die te begrijpen moet je moeite doen, een wat langer verhaal lezen, een opleiding volgen. Niet alles laat zich in Twitter-berichten, oneliners, slogans, video’s van een minuut, het ene A4’tje of een paar PowerPoint-slides uitleggen.

Die noodzaak om je soms in te spannen om iets te begrijpen mag best vaker klinken! Daar ben ik het helemaal mee eens.

Hoe kan eenvoud samengaan met dat sommige dingen meer uitleg nodig hebben?

Een van mijn medewerkers had me even te pakken met de opmerking dat dit niet erg consistent is. Hoe kan ik nu pleiten voor eenvoud én zeggen dat sommige dingen nu eenmaal een langere uitleg nodig hebben?

Is dat echt inconsistent? Nee hoor!

Een goede uitleg bouw je op als een piramide

Je formuleert eerst de kern van je verhaal. Dat kan in een of een paar zinnen, in een paar statements of plaatjes. Dat is de top van de piramide.

Die top zweeft eerst in de lucht. Die roept vragen op. Daarom geef je meer uitleg. Zo komt er een laag onder de top van je piramide.

Die uitleg roept ook weer vragen op. Daarover geef je ook weer uitleg. Enz.

Daarmee ga je net zo lang door tot de lezer denkt, ja … ik snap het. Dan heeft de piramide de grond bereikt.

Het maken van zo’n informatiepiramide is een kunst. Want de lagen van de piramide moeten naadloos op elkaar aansluiten. De logica van de ene laag moet precies passen bij de logica daaronder.

Een voorbeeld van een informatiepiramide

“Een gasgestookte elektriciteitscentrale zet aardgas om in elektriciteit en warmte.” Dat is de top van je piramide.

Nu de laag daaronder. “Hoe kan dat? In zo’n centrale wordt het gas verbrand. Dat drijft twee turbines aan.  Die turbines drijven een generator aan.”

De laag daaronder. “De eerste turbine is een gasturbine. De tweede een stoomturbine.”
Enz. Voel je de logica van zo’n complex verhaal? De ene laag van de informatiepiramide sluit naadloos aan op de vorige.

Door zo’n opbouw kun je een verhaal én eenvoudig houden én toch de complexe uitleg geven die nodig is, misschien wel vele pagina’s of een heel boek lang.

Gelukkig klopte mijn verhaal en hoefde ik geen beroep te doen op de klassieker als iemand je betrapt op een inconsistentie: “Waar staat geschreven dat ik consequent moet zijn!?” Die houd ik nog even achter de hand
.
Spreekt het maken van de informatiepiramide je aan? Doe dan voor jezelf eens een oefening daarmee. Bouw gestructureerd een verhaal op over iets moeilijks, van de top en daarna laag voor laag.

Natuurlijk mag je me ook bellen hiervoor. Dan gaan we samen zo’n piramide maken.

Groeten!
Peter van Bart

PS:
Ik kreeg een positieve reactie op mijn eerdere blog over het scheermes van Ockam, van een lezer die met Lean-verbetertrajecten bezig is.
Hij herkende zich vanuit de Lean-praktijk helemaal in de conclusie: vereenvoudigen=verbeteren.
Het is leuk om te zien dat deze conclusie uit heel verschillende disciplines dezelfde is. Van Ockam de monnik ontdekte in de veertiende eeuw zijn scheermes en legde daarmee de basis voor de wetenschappelijke vooruitgang: vereenvoudigen = beter begrijpen.
De Japanners bij Toyota ontwikkelden in de twintigste eeuw Lean om hun bedrijfsvoering te verbeteren. Hun conclusie: bedrijfsprocessen vereenvoudigen = bedrijfsprocessen beter maken.
Grappige overeenkomst!