Hoe werk je samen met een systeem dat slimmer is dan jij?
Zoals je misschien weet, ben ik schaakliefhebber. Schaken fascineert veel mensen. Een leuke observatie van de Amerikaanse grootmeester Yasser Seirawan is dat schaken daarom al heel lang gebruikt wordt om de toepassing van nieuwe technologieën te onderzoeken.
Hoe wordt schaken gebruikt om samenwerkingen met nieuwe systemen te onderzoeken?
Toen in de 19e eeuw de posterijen werden opgezet en er postkoetsen gingen rijden, werd dit in 1824 voor het schaken gebruikt. De steden Londen en Edinburgh speelden via de postkoets een schaakmatch tegen elkaar. Je schrijft een zet in een brief en doet die op de post. De postkoets gaat rijden en levert de zet af. De andere kant ontvangt de zet, doet een tegenzet en die gaat via de postkoets terug. Het vraagt even tijd, maar ook zo kun je schaken.
In de 20e eeuw kwam het radioverkeer op gang voor communicatie over lange afstanden. Via de radiotelegraaf werd in september 1945 een legendarische match gespeeld tussen de USA en de USSR om het einde van de tweede wereldoorlog te vieren. Aan beide kanten van de Oceaan zat een team van 10 schakers. Via de telegraaf werden de zetten over en weer gezonden. Dat duurde zo’n 5 minuten per zet. De USSR won verrassend en overtuigend.
De mogelijkheden van computers zijn uitgebreid onderzocht aan de hand van het schaken. Het begon met een meewarig lachje over hoe computers eind jaren zeventig schaakten. Van die superioriteit van de mens is na de overwinning van de schaakcomputer Deep Blue op de wereldkampioen Garry Kasparov in 1997 wel wat glans verdwenen.
Welke slim systeem wordt nu onderzocht bij het schaken?
Op dit moment wordt het schaken gebruikt om de toepassing van kunstmatige intelligentie te onderzoeken.
Misschien heb je al wel van AlphaZero gehoord. Het is verbluffend. Dit programma, gemaakt door DeepMind (van Google), leerde schaken door tegen zichzelf te spelen. De programmeurs vertelden het programma alleen de spelregels. Vervolgens ging het programma 24 uur partijen tegen zichzelf spelen. Zo ontdekte het zelf wat goede strategieën zijn. Na die 24 uur speelde het sterker dan het sterkste schaakprogramma en sterker dan (bijna) iedere grootmeester.
Daarvoor waren er ook schaakprogramma’s gemaakt. Maar dan voerden de programmeurs allerlei algoritmes en evaluaties in. Ze vertelden het programma hoe je goed schaakt. De doorbraak van AlphaZero is dat het programma dit allemaal zelf ontdekte en met een enorm succes. Machine learning in optima forma.
Interessant is dat AlphaZero voor een deel ontdekte wat de schaakwereld in een periode van 150 jaar had ontdekt. AlphaZero speelt veel openingen en volgt patronen die de menselijke schakers al precies zo ontdekt hadden.
Maar AlphaZero speelt ook anders dan we gewend waren. Soms speelt het zetten die voor een mens heel verrassend zijn. Voor een deel zijn die nu opgepikt door de topgrootmeesters. Zij doen zetten die “typisch AlphaZero” zijn. Zonder dat voorbeeld zouden ze die niet gespeeld hebben. Hier leert de mens echt van de ontdekkingen van de kunstmatige intelligentie.
In andere gevallen durven de topgrootmeesters de voorstellen van AlphaZero niet te volgen. Dat is in ingewikkelde stellingen waarin de kunstmatige intelligentie een zet voorstelt die ook een topgrootmeester niet goed snapt.
De topgrootmeesters volgen dat soort voorstellen niet. Dat is ook heel begrijpelijk. Na een aanbeveling die je niet goed snapt, moet je toch vroeg of laat op eigen kracht verder, bijvoorbeeld doordat je tegenstander iets onverwachts doet. Als je dan als een automaat een plan gevolgd hebt dat je niet snapt, loop je vast. Je snapt niet wat je aan het doen bent.
Dat lijkt me een belangrijke les nu er steeds meer slimme systemen in gebruik worden genomen in bedrijven.
Wat leren we van deze nieuwe technologie voor schaken voor het samenwerken met slimme systemen?
Zorg ervoor dat de medewerkers in je bedrijf snappen wat het systeem doet, dat ze kunnen volgen wat er gebeurt. Vroeg of laat gebeuren er onverwachte dingen. Dan kun je niet blindvaren op je systemen, maar heb je alsnog medewerkers nodig die snappen wat er gebeurt.
Goed opleiden blijft daarom belangrijk, juist ook als er slimme systemen in je bedrijf komen.
Wil je aan de slag met opleiden in je bedrijf, download dan onze whitepaper over opleiden (Klik hier). Daarin vind je het complete stappenplan om met je bedrijfsopleiding aan de slag te gaan.
Wil je onze hulp daarbij, dan maak ik daarvoor graag een afspraak met je. In een eerste gesprek doen we meteen een quick-scan van je opleiding. Daarmee zet je direct een praktische eerste stap en krijg je een beeld van wat er verbeterd kan worden.
Groeten!
Peter van Bart
PS: Voor de echte liefhebber. Op het internet staan zeldzame videobeelden van de radiomatch USA-USSR. Met Russische voice-over!
