Wat is eigenlijk Tacit Knowledge?

Als je geïnteresseerd bent in opleiden en kennismanagement, heb je vast van het begrip impliciete kennis gehoord. Tacit knowledge  in het Engels. Het is een sleutelbegrip in kennismanagement.

Als je wilt weten wat dat is, doe ik hieronder graag een klein experiment met je.

Er is een vorm van impliciete kennis die ooit expliciete kennis is geweest. Schakelen in een auto bijvoorbeeld. Ooit heb je dat bewust geleerd: koppeling intrappen, van 2 naar 3 is schuin omhoog; van 3 naar 4 is naar beneden. Dat doe je nu automatisch goed. Als je erover nadenkt, kun je de regel nog expliciet maken. Over die vorm van impliciete kennis heb ik het nu niet.

Er is een nog een diepere vorm van tacit knowledge, de echte impliciete kennis zeg maar.

Daarvoor doen we nu een experiment.

Pak een pen. Leg die op tafel. Wat zie je nu? Een pen! Nogal wiedes.

Maar hoe komt het dat je een pen ziet? Omdat ik het zeg? Nee, want als je expres een baksteen op tafel had gelegd, zag je een baksteen. Echt geen pen, ook al had ik dat gezegd.

Als er een pen op tafel ligt, zie je automatisch een pen. Dat is de echte tacit knowledge.

Wat zijn de kenmerken van tacit knowledge?

In de eerste plaats is deze kennis ontoegankelijk. Er komen op je netvlies lichtsignalen binnen. Via de oogzenuw gaan die naar je hersenen. Daar wordt het zenuwsignaal “verwerkt” en zie je vervolgens een pen. Bewust ook nog, je weet dat je een pen ziet.

Hoe dat gaat? Geen idee. Je kunt het niet vertellen, niet expliciet maken, hoe je ook je best doet. Voor de wetenschap is dit ook nog steeds een krakertje.

In de tweede plaats is deze kennis onbewust verkregen. Ja, iemand heeft gezegd ‘dit is een pen’. Maar niet hoe je een pen moet zien – welke stappen je daarvoor zou moeten zetten, wat daarvoor het script is.

En in de derde plaats is deze kennis onontkoombaar. Als je eenmaal weet wat een pen is, zie je een pen als een pen. Hoe je ook je best doet om er iets anders in te zien. Je kunt een pen niet als een pinguïn zien.

De grondlegger van het begrip impliciete kennis, Michael Polanyi, heeft in zijn boekje The Tacit Dimension het grote belang van dit begrip aangetoond. We weten meer dan we kunnen vertellen, is zijn stelling. Leuk weetje: Polanyi was een vooraanstaand chemicus én filosoof, een bijzondere combinatie.

Ook in organisaties is tacit knowledge essentieel. Hoe houd je een verkoopgesprek? Is dit een geschikte nieuwe medewerker? Is deze innovatie de moeite waard, moeten we ermee verder of niet?

Vaak speelt bij dit soort keuzes en acties impliciete kennis een belangrijke rol. Soms kun je deze kennis alsnog expliciet maken, soms een beetje en soms speelt vooral Fingerspitzengefühl een grote rol.

Is dat erg? Is impliciete kennis minder waard dan expliciete kennis? Nee hoor. Als je je maar realiseert dat je met impliciete kennis bezig bent. En de juiste methodes zoekt om impliciete kennis over te dragen. Want ook impliciete kennis kun je overdragen.

Ben je geïnteresseerd in de overdracht van die uiterst belangrijke maar lastige impliciete kennis in je organisatie? Dan praat ik graag een keer met je verder.